De nieuwe schijf van vijf: anno 2016, of achterhaald?
Na 12 jaar wachten was het gisteren dat eindelijk zo ver: het voedingscentrum publiceerde haar nieuwe ‘schijf van vijf’. In Nederland bekend als dé leidraad op het gebied gezonde voeding. Dat het voedingscentrum lang op zich heeft laten wachten, was al la
De maatschappij heeft de afgelopen jaren zelf al bepaald wat gezond is, en wat niet. De voedselzandloper had hier een aantal jaar geleden al invloed op, door groot naar buiten te brengen dat koolhydraten en zuivel niet gewenst zijn in een dagelijks voedingspatroon. Veel experts, diëtisten en zelf uitgeroepen voedingsexperts namen dit advies al snel over. Dat dit weer ‘één van de zovele voedingstrends was, blijkt wel uit de verschillende tegen-reacties die het laatste jaar (vooral online) naar voren komen. Met name in de fitness wereld zijn koolhydraten (bron van energie) en zuivel (eiwitten) enorm belangrijke bouwstoffen voor een sterk lichaam. Toch had de voedsel zandloper invloed op ons eetpatroon, want velen zijn bewuster gaan nadenken over dagelijkse voeding, Maar dan heb ik het nog niet eens gehad over alle vormen van diëten die rondzwerven op het internet: paleo, vegatarisch, veganistisch, raw foods, koolhydraatarm, eiwitrijk en noem het maar op. We zijn enorm zoekende met z’n allen. Naar duidelijkheid? Wie weet kan de nieuwe schijf van vijf ons dat bieden. Nog steeds bestaat de schijf van vijf uit, ja je raad het al: vijf schijven. Waarvan zowel de indeling, als inhoud sinds gisteren een beetje is veranderd. Binnen de nieuwe schijf van vijf wordt onderscheidt gemaakt in: fruit en groenten, vocht, brood en graan producten, smeer en bereidings-vetten en een grote grote groep met vlees, vis, eieren, peulvruchten en noten. Wat direct op valt is dat het voedingscentrum er in eerste instantie voor gekozen heeft producten met verzadigde en trans- vetten te schrappen. Waar in de oude schijf nog een kopje ‘ frituur producten’ te vinden was, worden nu zelf slavinken, gehakt, spek en vet rundvlees buiten de schijf geplaatst. De reden? Deze producten hebben meer dan 5 gram verzadigd vet per 100 gram. Vanzelfsprekend zijn ook de producten met transvetten buiten de schijf gelaten, net als producten met toegevoegde suikers of te weinig vezels. Op die manier is er een hele waslijst aan producten uit de schijf verdwenen. Wat nogmaals laat zien in hoeverre de schijf verouderd was. Gelukkig is hier veel goeds voor terug gekomen. In vergelijking met de oude schijf, wordt er met de nieuwe regels veel aandacht gegeven aan goede vetten. Niet alleen wordt er gegooid op vette vis, met name de toevoeging van peulvruchten en noten is een hele verrijking. Een tweede bijzondere ontwikkeling is die binnen de schijf van graan producten. Waar we voorheen dood werden gegooid met een berg boterhammen iedere dag, varieert het voedingscentrum nu door deze te vervangen door andere volkoren graanproducten, zoals zilvervliesrijst, havermout, granola, bulgur, quinoa. Alle witte graan producten zijn hiermee automatisch geschrapt, zoals witte rijst, witte bloem, wit brood en witte couscous. Wat ik zelf een positieve verandering vind, is dat het advies voor groente en fruit verhoogd is naar 250 gram. Binnen dit segment worden alleen verse producten aanbevolen, waardoor de vitamines ook daadwerkelijk behouden zijn. Diepvriesgroenten en potgroenten zonder toegevoegde suikers of zout vallen hier ook onder. Daarnaast wordt er onder het kopje zuivel rekening gehouden met uitsluitend magere (20+ en 30+) kaas producten en zijn ook de volle zuivel producten vanaf nu een no-go. Één van de meest positieve veranderingen is het uitsluiten van alcohol binnen het eetpatroon. Waar voorheen een licht gebruik van alcohol nog werd geaccepteerd, is dit nu buiten de schijf geplaatst. Evenals suikerhoudende dranken, light frisdrank en alle groente en fruit sapjes. Hoewel er veel belangrijke veranderingen zijn doorgevoerd, ben ik het niet met alles volledig eens. Aardappel wordt bijvoorbeeld nog steeds aangeraden als voedzaam product, maar wanneer je de onderbouwing hiervan leest in het uitgebreide rapport, kan die je alleen te vertellen dat het een koolhydraat rijk product is en verder veel wordt gegeten in Nederlandse huishoudens. Verdere gegevens over gezondheidsrisico’s of voordelen zijn niet bekend. Echter, is wel alleen het gebruik van een onbewerkte aardappel toegestaan en zijn alle krieltjes, frietjes en purees verwijderd van de schijf. Daarnaast tracht het voedingscentrum in te spelen op een ‘ persoonlijk’ voedingsadvies. Je kunt nu namelijk je leeftijd en geslacht invullen en vervolgens komt er een voedingsadvies uit het systeem rollen waarbij je kunt kiezen welke ‘ levensstijl’ voor jou van toepassing is. (zie figuur x) dagmenu schijf van vijf bron: voedingscentrum.nl Toch vind ik dit geen betrouwbare indicatie, want er wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met verdere gegevens zoals gewicht, lengte, spiermassa of dagelijkse inspanning. Het is een goed teken dat het voedingscentrum probeert in te spelen op de benodigdheden van een individu, maar met dit systeem hebben ze nog een lange weg te gaan. Een laatste bijzondere ontdekking vond ik wanneer je de uitgebreide onderbouwing van de schijf door leest. Daar wordt uitgelegd dat het onderzoek naar de nieuwe schijf van vijf in is gestart met behulp van ‘stakeholders’. Consumenten, in dit geval. In het verdere onderzoek tot en met de oplevering van deze nieuwe schijf in 2016, wat ruim 5 jaar later is, komen de stakeholders nergens weer naar voren. Dat betekent dat overgroot deel van de schijf gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek met specialisten, het advies van voedingsexperts en de eetgewoonten van de consument in 2011. Het jaar waarin rens kroes nog een klein meisje was, raw foods alleen nog in Amerika bekend waren, paleo bij onze voorvaders bekend was en de voedselzandloper nog geschreven moest worden. Om die reden betwijfel ik de actualiteit van de ‘nieuwe’ schijf van vijf. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de snelheid van de ‘foodwereld‘ waar we laatste jaren in leven met de opkomst van instagram, food retail, food concepten en alle andere food trends. Kortom, de nieuwe schijf van vijf heeft zeker een verbetering ondergaan, in vergelijking met de oude schijf. Voor wie zich vast wil houden aan richtlijnen, biedt de schijf een gevarieerd eetpatroon met alle benodigde bouwstoffen. De producten waar je lichaam weinig waarde aan hecht zijn terecht geschrapt en hebben plaats gemaakt voor producten die wél de nodige nutriënten en vezels bevatten. Met de nieuwe schijf tracht het voedingscentrum maatadvies te geven met de mogelijkheid een ‘persoonlijk eetpatroon’ te kiezen. Dit is is een stap in de juiste richting. maar heeft nog een hele weg te gaan. Gezien het onderzoek in 2011 is gestart, blijkt dit alweer redelijk achterhaald en zouden we dit in 2016 al persoonlijker kunnen maken. Ondanks dat de publicatie in 2016 is, zouden de richtlijnen in 2013 meer op haar plek zijn. Over het algemeen kan de nieuwe schijf van vijf beschouwd worden als een goede leidraad voor gezonde voeding. Door gevarieerd te eten, regelmatig te bewegen en meer groenten en fruit te even bewijst het voedingscentrum representatief te zijn voor een gezonde maatschappij. En, wat vind jij van de nieuwe schijf van vijf? Wat zou jij nog anders willen zien binnen de schijf? Of is er iets dat je juist nog zou schrappen? En hoe denk je over het ‘persoonlijke’ voedingsadvies van het voedingscentrum?
